Toprak kelimesinin sözlük anlamı kayaların ve organik materyallerin türlü çaptaki ayrışmaları ve parçalanmalarından meydana gelen, bitkilerin besin ve durak kaynağı görevini gören bir maddedir.
Ama tabii ki bu kadar ile sınırlı değildir. Çünkü toprak, içerisinde geniş canlılar alemini barındıran canlı bir varlık, Anadolu’daki besin desenimizin oluşmasındaki temel kaynak ve yıllardır bizi cömertçe besleyen olmazsa olmaz değerimizdir. Toprak, canlılığını ancak içinde yaşayan ve onu zenginleştiren bu canlılar sayesinde sürdürür.
Peki biz bu kaynağı tarımsal üretimde nasıl doğru kullanabiliriz ve onu nasıl sürdürülebilir kılarız?
Tarımsal bir üretim yapacaksınız ve toprağınız varsa ona uygun bitki, üretim yapacağınız bir bitki seçiminiz varsa da ona uygun bir arazi seçmeniz gerekir. Toprağın fiziksel yapısını iyi anlamanız gerekir.
Örneğin patates ya da pancar üretimi yapacaksanız, bu bitkilerin toprak altı aksamı kullanıldığı için daha taşsız bir toprak seçmeniz gerekir ki ürününüz toprak altında daha iyi ve düzgün bir şekilde gelişebilsin. Ama bir lavanta üretimi yapacaksanız daha marjinal bir toprak seçebilirsiniz. Böylelikle eğer lavantayı yağlık olarak kullanacaksanız yağ değerleri daha kaliteli olacaktır. Bazen taşsız ve düz bir arazide yapılacak tarımsal üretimin daha iyi olacağı yanılgısına düşüyoruz. Fakat böyle bir durum söz konusu değildir. Her bitkinin gelişimi ve kaliteli meyve verebilmesi için istediği topraktaki fiziksel koşullar birbirinden farklıdır.
Eğer bu aşamayı tamamladıysanız bir sonraki adım olan toprağı ıslah etme ve işleme uygulamalarını konuşabiliriz.
Burada da dikkat etmeniz gereken konu şu ki her bitki topraktan farklı bir besin maddesini alır. Sizin seçtiğiniz ürün toprakta en çok hangi besin elementlerini tüketiyor bunu iyi bilmeniz gerekir. Daha sonra da toprağınızdan teknik kurallara uyarak toprak numunesi alıp (bunu bir ziraat mühendisi yardımıyla yapmanızda fayda var) analiz yaptırmalısınız. Bu analizle besin elementi noksanlıklarının tespitini yapmış olursunuz. Çıkacak olan sonuca göre gerektiği ölçüde toprağınıza o besin maddesini takviye etmelisiniz. Analiz yapmadan toprağa ilave edeceğiniz gübre, ya çok fazla, ya da az geleceği için bu durum toprağı yoracak ve bitkinin diğer besin maddelerini almasını zorlaştıracaktır. Ayrıca belki hiç gerek yokken almış olduğunuz fazla gübre üretici olarak sizin girdi maliyetinizi arttıracaktır.
Bu aşamayı da doğru uygulamalarla geçtiğimizi düşünerek bir sonraki adım olan toprak hazırlama kısmından da bahsederek konuyu toparlamak isterim. Arazinizdeki toprağı yine ekip dikeceğiniz ürüne göre hazırlamanız gerekir. Araziyi sürekli işleyip sürmek ve anız yakımı gibi yanlış uygulamalarda bulunmak o arazinin verimliliğini düşürür. Anız yakarken topraktaki birçok yararlı organizmanın da ölümüne sebep oluruz. Tohum ve fidelerimizin ekim ve dikimi için arazimizin iyi drene edilmiş olması gerekir. Ya da fazla sudan kaynaklı oluşabilecek sorunları minimuma indirebilecek arazi kullanım planlaması yapmak gerekir.
Örneğin, çilek dikecekseniz dikim yatakları hazırlayıp yani toprağı biraz daha yükselterek yükseltilerin üzerine dikim yapılırken, eğimli bir arazide kuracağınız bir badem bahçesi için eğime paralel doğrultuda kısa basamaklar üzerine bir dikim yapmanız gerekir. Böylelikle yağışlar veya sulama sistemleri ile tatbik edilen su geleneksel üretim yönteminin yardımı ile toprak yüzeyinde birikmeyip çilek fidelerinde kök çürüklüğü hastalığına sebep olmaz ve eğimli arazide yağan yağmur suları erozyon oluşturup, eğimin alt tarafında kalan bitkileri de su altında bırakmamış olur.
Kabaca bu aşamalar düşünülerek bir toprak hazırlığı yapılmalıdır.
Son olarak münavebe yani ekim nöbeti sistemine uyarak ve gerektiğinde toprağımızı nadasa bırakarak, toprağa istediğini sorarak, istediğini de gerektiği kadar ona vererek, gerektiği kadar işleyip sürerek onu daha verimli ve sürdürülebilir kılabiliriz. Unutmayalım Toprak tohumumuzun bankasıdır.
Toprak bilgisi ve bitki besleme ziraat fakültelerinde yer alan bir bölümdür. Toprak ile ilgili çalışmalarınızda bu alandan mezun, bu alanda uzmanlaşmış ziraat mühendisleriyle veya yine bu alanda sahada deneyim kazanmış ziraat teknikerleri ile birlikte ilerlemenizi öneririz.
Bu yazımızda toprak bilgisi ve bitki besleme hakkında sizlerle paylaşacaklarımız bu kadar. Daha derin ve ayrıntılı bilgiye sahip olmak istiyorsanız yazının sonundaki kaynaklardan yararlanabilirsiniz.